Trong bối cảnh công nghiệp nông thôn (CNNT) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững và xây dựng nông thôn mới, chương trình khuyến công tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021-2025 đã khẳng định được vị trí là một trong những chính sách công hiệu quả, thiết thực, tạo động lực cho các cơ sở CNNT đổi mới công nghệ, phát triển sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ việc hoàn thiện thể chế, tăng cường chỉ đạo điều hành đến những kết quả đầu tư cụ thể, hoạt động khuyến công tỉnh đã đạt được nhiều điểm sáng nổi bật, để lại dấu ấn đậm nét trên hành trình công nghiệp hóa nông thôn.

Thực hiện Quyết định số 4716/QĐ-UBND ngày 22/12/2020 của UBND tỉnh về phê duyệt Chương trình khuyến công giai đoạn 2021-2025, Nghệ An đã bám sát các văn bản chỉ đạo của Trung ương như Nghị định 45/2012/NĐ-CP của Chính phủ, Thông tư 28/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương và đặc biệt là Chỉ thị số 04/CT-BCT ngày 19/02/2021 nhằm đẩy mạnh hoạt động khuyến công, tạo động lực phát triển CNNT trong giai đoạn mới. Tỉnh cũng kịp thời ban hành nhiều chính sách cụ thể như Nghị quyết số 22/2021/NQ-HĐND và Quyết định số 32/2021/QĐ-UBND, hình thành hành lang pháp lý đồng bộ, tạo nền tảng triển khai đồng loạt các nội dung hỗ trợ từ cấp tỉnh đến cơ sở.

Trong 5 năm, từ 2021 đến 2025, tổng kinh phí khuyến công toàn tỉnh đạt hơn 31,66 tỷ đồng để thực hiện 209 đề án, trong đó ngân sách tỉnh chiếm hơn 81%, thể hiện sự quan tâm, cam kết của địa phương trong việc phát triển CNNT. Trong số này, nội dung hỗ trợ đổi mới công nghệ, đầu tư máy móc, dây chuyền tiên tiến chiếm ưu thế với 85 đề án, tổng kinh phí 22,17 tỷ đồng (đạt 85% mục tiêu giai đoạn). Nhiều cơ sở sản xuất nông thôn trong các lĩnh vực cơ khí, chế biến nông sản, thực phẩm đã được hỗ trợ thiết bị hiện đại, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Một trong những điểm nhấn quan trọng của chương trình là mô hình trình diễn kỹ thuật sản xuất miến dong với tổng kinh phí 900 triệu đồng từ khuyến công quốc gia, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực sản xuất, cải tiến kỹ thuật, tạo sản phẩm có giá trị gia tăng và cạnh tranh tốt hơn. Bên cạnh đó, hoạt động hỗ trợ quảng bá, xúc tiến thương mại được thực hiện bài bản, với 22 hội chợ triển lãm trong và ngoài tỉnh, thu hút hơn 500 cơ sở CNNT tham gia, kinh phí hỗ trợ 2,38 tỷ đồng. Đặc biệt, tỉnh đã hỗ trợ Công ty TNHH Đức Phong đưa sản phẩm tham gia hội chợ quốc tế tại Frankfurt - Đức, thể hiện bước chuyển rõ nét trong chiến lược đưa hàng CNNT Nghệ An vươn ra thị trường thế giới.

Công tác đào tạo, truyền nghề cũng là một điểm sáng, với 300 lao động nông thôn được hỗ trợ đào tạo nghề từ nguồn kinh phí khuyến công, trong đó tập trung vào các ngành nghề truyền thống như sửa chữa máy nông nghiệp, chế biến thủy hải sản, dệt thổ cẩm... Hầu hết học viên sau đào tạo đều có việc làm ổn định, góp phần duy trì và phát triển nghề truyền thống, tăng thu nhập và giữ chân lao động tại địa phương. Ngoài ra, hơn 2.500 người được tham gia các lớp tập huấn về sản xuất sạch hơn, khởi sự doanh nghiệp, chuyển đổi số, vượt chỉ tiêu kế hoạch (đạt 103,6% mục tiêu). Đây là tiền đề quan trọng để lan tỏa nhận thức và năng lực đổi mới trong cộng đồng doanh nghiệp nông thôn.

Công tác bình chọn sản phẩm CNNT tiêu biểu cũng đạt kết quả đáng khích lệ, với 5 sản phẩm cấp quốc gia, 8 sản phẩm cấp khu vực, 51 sản phẩm cấp tỉnh và 140 sản phẩm cấp huyện được công nhận. Các sản phẩm tiêu biểu này không chỉ được hỗ trợ xây dựng thương hiệu mà còn được ưu tiên tham gia xúc tiến thương mại, khẳng định vị thế hàng hóa đặc trưng của Nghệ An trên thị trường. Hoạt động thông tin, tuyên truyền được đẩy mạnh thông qua 24 chương trình truyền hình, 21 bản tin chuyên đề, các ấn phẩm, tờ rơi và nền tảng truyền thông điện tử với tổng kinh phí hơn 2,7 tỷ đồng, góp phần lan tỏa chính sách khuyến công tới người dân và doanh nghiệp.

Trung tâm HT và TVPTCT tổ chức nghiệm thu đề án khuyến công năm 2024

Về tổ chức, bộ máy khuyến công tỉnh đã có sự thay đổi quan trọng khi thành lập Trung tâm Hỗ trợ và Tư vấn phát triển Công Thương Nghệ An (theo Quyết định số 1639/QĐ-UBND ngày 10/6/2022), đảm nhận đồng thời nhiều chức năng như phát triển công nghiệp hỗ trợ, sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng... Tuy nhiên, một thách thức không nhỏ là số lượng cán bộ làm khuyến công còn mỏng, hiện mới có 8 người thực hiện chuyên trách, thuộc nhóm thấp nhất cả nước. Ở cấp huyện, phần lớn cán bộ kiêm nhiệm, không có khuyến công viên tại cơ sở, gây khó khăn trong triển khai, giám sát và kết nối giữa chính sách với thực tiễn sản xuất.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động khuyến công Nghệ An vẫn gặp một số hạn chế. Mức hỗ trợ cho một số nội dung còn thấp, chưa hấp dẫn doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ tham gia. Một số quy định của Trung ương chưa đồng bộ, thiếu hướng dẫn cụ thể, dẫn đến khó khăn khi triển khai ở địa phương. Đặc biệt, khoản hỗ trợ thiết bị nhưng vẫn phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp làm giảm giá trị thực tế mà cơ sở nhận được. Công tác phối hợp ở một số địa phương còn lỏng lẻo, chưa kịp thời xây dựng đề án hoặc triển khai chậm tiến độ. Trong khi đó, thông tin tuyên truyền chưa đa dạng, một bộ phận doanh nghiệp vẫn chưa tiếp cận đầy đủ về chính sách khuyến công.

Dù còn không ít khó khăn, nhưng chương trình khuyến công Nghệ An giai đoạn 2021–2025 đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền các cấp, sự linh hoạt của cơ quan chuyên môn, sự chủ động của các cơ sở sản xuất đã tạo nên sức bật mạnh mẽ cho CNNT tỉnh. Những con số như 209 đề án được hỗ trợ, hơn 85 cơ sở ứng dụng máy móc tiên tiến, hơn 500 lượt cơ sở tham gia hội chợ, 64 sản phẩm CNNT được công nhận cấp khu vực và quốc gia... là minh chứng rõ nét cho một chính sách “đúng và trúng”.

Nhìn lại chặng đường 5 năm qua, có thể khẳng định rằng chương trình khuyến công không đơn thuần là một chính sách hỗ trợ tài chính mang tính ngắn hạn, mà đã thực sự trở thành cú hích chiến lược cho công cuộc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, từng bước đưa công nghiệp trở thành trụ cột phát triển ở nhiều vùng quê Nghệ An. Từ những xưởng chế biến nhỏ lẻ, những hộ sản xuất thủ công manh mún, nhiều cơ sở công nghiệp nông thôn ngày nay đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, tự động hóa, đạt chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm và đủ điều kiện xuất khẩu. Đó không chỉ là thành quả của chính sách, mà còn là kết tinh của sự đồng hành sát sao từ chính quyền, sự cầu thị đổi mới từ doanh nghiệp, và sự nỗ lực từ hệ thống khuyến công tỉnh nhà.

Một điểm đáng ghi nhận trong quá trình triển khai là cách tiếp cận chính sách ngày càng gần dân, thực tế và linh hoạt hơn. Khác với trước đây, hoạt động khuyến công ngày nay không chỉ “trao cần câu”, mà còn dạy cách “đi biển”, giúp doanh nghiệp học cách làm thương hiệu, biết áp dụng chuyển đổi số, biết tham gia các chuỗi liên kết ngành hàng. Các chương trình đào tạo, tập huấn không còn dừng lại ở lý thuyết, mà đã bước ra thực tế nhà xưởng, cánh đồng, làng nghề; từ đó truyền cảm hứng khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cho chính những người dân nơi vùng quê bán sơn địa của Nghệ An.

Chương trình khuyến công còn góp phần thiết thực vào việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Khi nghề dệt thổ cẩm, làm miến, mộc dân dụng hay chế biến thực phẩm truyền thống được “thổi làn gió mới” bằng công nghệ, bao bì, thương hiệu, cũng là lúc bản sắc vùng miền được tôn vinh theo cách hiện đại và hiệu quả hơn. Hàng trăm sản phẩm CNNT tiêu biểu của Nghệ An hôm nay không chỉ mang trong mình giá trị kinh tế, mà còn là đại diện cho trí tuệ, sự cần cù, sáng tạo của người dân xứ Nghệ.

Điều đáng quý hơn cả là hoạt động khuyến công đã mang lại niềm tin và động lực mới cho hàng ngàn hộ sản xuất, hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động, thị trường tiêu thụ ngày càng khắt khe, việc Nhà nước duy trì ổn định nguồn ngân sách khuyến công hàng năm, cùng với cơ chế hỗ trợ kịp thời và minh bạch, đã tiếp thêm sức mạnh để các cơ sở CNNT đứng vững và vươn lên. Đó là minh chứng cho một chính sách có chiều sâu, mang hơi thở của thực tiễn, không chỉ giải quyết bài toán kinh tế trước mắt mà còn gieo mầm phát triển dài lâu.

Ở tầm xa hơn, khuyến công không chỉ là câu chuyện về hỗ trợ máy móc, đào tạo nghề hay trưng bày sản phẩm. Đó là hành trình của một tư duy mới: tư duy đồng hành, hỗ trợ, nâng tầm, tạo cơ hội. Với định hướng giai đoạn 2026–2030, Nghệ An đặt mục tiêu tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ đổi mới công nghệ, phát triển mô hình sản xuất sạch hơn, ứng dụng chuyển đổi số trong CNNT và xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn với vùng nguyên liệu. Cùng với việc hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, phát huy hiệu quả mạng lưới khuyến công từ tỉnh đến cơ sở, khuyến công Nghệ An sẽ tiếp tục là một trụ cột quan trọng trong chiến lược công nghiệp hóa nông thôn, góp phần đưa tỉnh trở thành trung tâm phát triển năng động của khu vực Bắc Trung Bộ trong giai đoạn mới./.