Trong suốt 18 năm làng nghề được tỉnh công nhận và phát triển, trên địa bàn tỉnh Nghệ An tính đến tháng 10/2021 có tổng số 173 làng nghề đã được UBND tỉnh công nhận với cơ cấu ngành nghề như sau: ngành nghề mây tre đan: 46 làng; nghề chế biến lương thực, thực phẩm: 31 làng; nghề sản xuất chổi đót, chiếu cói, giấy gió: 10 làng; nghề mộc dân dụng & mỹ nghệ, đóng tàu thuyền: 24 làng; nghề chế biến hải sản: 10 làng; nghề dâu tằm tơ, móc sợi, dệt thổ cẩm: 18 làng; nghề chẻ chu hương, sản xuất hương: 12 làng; nghề sản xuất gạch, ngói: 03 làng; nghề cơ khí: 1 làng; nghề gây trồng cây cảnh: 7 làng; nghề muối: 11 làng nghề.
Trong đó, có 62/173 làng nghề hoạt động tốt (chiếm 35,8%), có 52 làng nghề hoạt động khá (chiếm 30,1%), có 37 làng nghề hoạt động cầm chừng (chiếm 21,4%), có 22 làng nghề đã ngừng hoạt động (chiếm 12,7%) và có 31 HTX, 28 Tổ hợp tác hoạt động trong các làng nghề. Vài năm lại đây, do hạn chế về đầu ra và khả năng đổi mới, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất còn nhiều yếu kém nên các làng nghề và làng có nghề trên địa bàn Nghệ An phát triển khá trầm lắng. Sau một thời gian phát triển theo chiều rộng, tình hình các làng nghề tiểu thủ công nghiệp Nghệ An đã bộc lộ những hạn chế. Tại huyện Nghi Lộc, ngoại trừ các làng nghề bánh cốm Đồng Thuận, bún bánh Hậu Hòa, xã Nghi Trung, hoặc làng nghề hương thẻ Tây Lân đang hoạt động khá một chút, thì số còn lại hoạt động cầm chừng, tồn tại èo uột, như làng nghề sửa chữa, đóng tàu Trung Kiên ở xã Nghi Thiết, nay do nghề cá khó khăn nên suy giảm rõ...
Tại các huyện Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, là những địa phương có số làng nghề phát triển mạnh thời gian qua, nay cũng trầm lắng. Cụ thể, huyện Diễn Châu, trong số 23 làng nghề được tỉnh công nhận đến năm 2021, do hoạt dộng khó khăn nên có 5 làng nghề đã ngưng hoạt động, nên UBND huyện đã trình UBND tỉnh đề nghị thu hồi quyết định công nhận. Huyện Quỳnh Lưu có hàng chục làng có nghề như thêu ren, mây tre đan, móc sợi tại các xã Quỳnh Long, Quỳnh Thuận, Quỳnh Yên hay Quỳnh Diện, nay ít ai còn làm nghề. Các làng nghề do đầu ra không có và giá trị ngày công sản phẩm quá thấp, bình quân chỉ 100.000-120.000 đồng/ngày nên không ai muốn làm. Ngoài các làng nghề trên, một số nghề khác như nghề làm muối dừ mới công nhận nhưng thu nhập chỉ đạt 5-7 triệu đồng/lao động/năm trên không biết duy trì được bao lâu và khi nào chấm dứt.
Qua tìm hiểu, được biết, các huyện đồng bằng là những huyện đã quan tâm, dành nguồn lực để hỗ trợ thêm nên các làng nghề mới "trụ" lại được lâu, còn các huyện khác lại càng khó khăn hơn. Cụ thể, huyện Diễn Châu mỗi làng nghề được công nhận tỉnh hỗ trợ 50 triệu đồng, huyện cũng trích ngân sách hỗ trợ thêm 50 triệu đồng, một số huyện còn tiếp cận nguồn kinh phí lồng ghép từ các chương trình khác, qua đó đầu tư hộ trợ xây dựng hạ tầng đường vào các làng nghề hoặc hạ tầng xử lí nước thải cho các làng nghề.
Hiện nay, một số làng nghề truyền thống ở các tỉnh bạn như gốm Bát Tràng, gốm Chu Đậu hay các làng nghề đúc đồng ở Nam Định, tranh khắc, khảm trên gỗ ở các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang...phát triển khá tốt, hình thức mẫu mã đa dạng. Cùng với dòng sản phẩm phổ thông, đã đầu tư chiều sâu để cho ra đời sản phẩm có giá trị cao, đi vào thị trường cao cấp, ngoài chuyện thích ứng, phù hợp với cơ chế thị trường, các làng nghề đều dựa trên thế mạnh về tay nghề và vùng nguyên liệu, nghệ nhân tài năng và thực sự tâm huyết với nghề của cha ông. Không những vậy, khi bước vào giai đoạn phát triển mới, các làng nghề có sự vào cuộc của các doanh nghiệp làm bà đỡ quan tâm đầu tư đổi mới công nghệ, xây dựng thương hiệu nên đã tạo ra sức bật mới cho làng nghề.
Trên thực tế, một số làng nghề từng "vang bóng một thời" như làng nghề đóng tàu Trung Kiên (Nghi Lộc), nghề gạch, ngói Cừa (Tân Kỳ), làng nghề nồi đất Trù Sơn hay bánh đa (Đô Lương)...nhưng thiếu nghệ nhân, những con chim đầu đàn tâm huyết, là một nguyên nhân khiến làng nghề mai một.
Bên cạnh đó, một số làng nghề của tỉnh có chất lượng khá tốt nhưng do chưa có thương hiệu và đầu tư cho quảng bá chưa xứng tầm nên không bứt phá được. Làng nghề nấu rượu tại xã Hưng Tân (Hưng Nguyên), sau khi được công nhận làng nghề năm 2019, làng nghề này được Sở Khoa học và Công Nghệ hỗ trợ làm nhãn hiệu và 3 máy lọc aledhit, mỗi máy 30 triệu đồng. Tuy nhiên, khi máy lọc về, mặc dù đã bàn giao cho nhóm hộ nhưng không thể sử dụng được. Nguyên nhân là do máy lọc thì công suất lớn, mỗi ngày xử lí hàng trăm lít rượu, nguồn cung rượu lại nấu thủ công tại từng hộ nên các gia đình đổ vào chỉ đủ nước rửa máy. Vì nhẵn hiệu làng nghề tập thể và mỗi nhà có một bí quyết riêng và không ai chịu ai nên máy không hoạt động.
Theo chúng tôi được biết, lo ngại trước thực trạng trên và các làng nghề có dấu hiệu đi xuống, UBND tỉnh đã giao cho Chi cục Phát triển nông thôn tổ chức khảo sát đánh giá thực trạng các làng nghề, đề trên cơ sở đó tham mưu cho tỉnh chính sách mới sát thực hơn trên lĩnh vực này. Hiện báo cáo đang được tỉnh xem xét, cho ý kiến, nhưng theo chúng tôi, để phục hồi và phát triển các làng nghề, bên cạnh rà soát đánh giá lại thực trạng để làng nghề nào không phù hợp, tạo việc làm, thu nhập cho người dân thì nên có chính sách hỗ trợ riêng, sát thực hơn.
Ngoài ra, sắp tới cùng với chính sách khuyến khích hộ nhóm trong các làng nghề vươn lên thành lập doanh nghiệp nhằm quảng bá và giữ vai trò cầu nối tìm đầu ra cho các sảm phẩm làng nghề, tỉnh cũng nên mạnh dạn hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư ứng dụng công nghệ vào quản lý, xây dựng thương hiệu sản phẩm làng nghề.